Tarih, doğa hayatı ve yerel kültürü bir arada görebilmek için yurtdışına ya da uzaklara gitmeye gerek yok. Bursa Cumalıkızık Köyü’ne uğramanız yeterli.
Tarihinden gezilecek mekanlara, konaklamaya kadar Cumalıkızık köyü hakkında bilmeniz gerekenler ve güncel gezi rehberini sizler için derledim.
Cumalıkızık Köyü Nerede?
Cumalıkızık Köyü, Bursa’nın Yıldırım ilçesine bağlıdır. Bursa’nın doğusunda, Uludağ’ın kuzey eteklerine kurulmuş 5 Kızık köyünden biridir. Köy, Bursa merkeze 13 km uzaklıktadır.
Cumalıkızık Köyü’ne Nasıl Gidilir?
Cumalıkızık Köyü’ne ulaşım gayet kolay. Bursa’dan şehirler arası otobüs terminalinden minibus ve otobüslerle yaklaşık yarım saat süren yolculukla Cumalıkızık’a ulaşabilirsiniz.
Özel aracınız ile gelirseniz Bursa merkezden Yıldırım ilçesine gelip buradan tabelaları izleyerek merkezden yaklaşık 20 dakikada ulaşabilirsiniz.
Köye ulaştığınızda genişçe bir otopark alanı mevcut. Engelli ziyaretçiler için aracın köy merkezine kadar gitmesine izin veriliyor.
Bursa Cumalıkızık Köyü’ne İstanbul’dan gidecekler için ana merkezlere uzaklığı şöyledir:
- İstanbul Anadolu Yakası’ndan Gebze-Yalova araba vapuru ile 150 km (2 saat 30 dk)
- İstanbul Anadolu Yakası’ndan feribot kullanmadan İzmit Körfezi’nden dolaşarak 240km (3 saat 30 dk)
- İstanbul Avrupa Yakası’ndan Gebze-Yalova araba vapuru ile 170 km (3 saat)
Yenikapı veya Pendik’ten hızlı feribot ile geçip köye ulaşmak oldukça kolay:
- Mudanya İDO Hızlı Feribot İskelesi’nden 44 km (40 dakika)
- Yalova İDO Hızlı Feribot İskelesi’nden 83 km (1 saat 15 dk)
- Bandırma İDO Hızlı Feribot İskelesi’nden 133 km (1 saat 45 dk)
Tarihi Cumalıkızık Köyü’nü Özel Yapan Ne?
2014 senesinde Unesco Dünya Mirası Listesi‘ne giren Cumalıkızık yaşayan tarihin en güzel örneklerinden biri.
Kuruluşunun 1300’lü, Osmanlı’nın kuruluş yıllarına denk gelmesi ve tarihi çehresini koruması Bursa Cumalıkızık’ın en önemli özelliği.
Uzun yıllardır 1000 civarı nüfusa sahip Cumalıkızık köyü gördüğü ilgi üzerine bakım görmüş, turistik bir çehreye bürünmüş. Ama aynı zamanda köy hayatı sürmekte, halkı köyde yaşamaya devam etmekte.
Kültürel ve doğa değerleri ile bütünlüğünü koruyabilmiş kırsal bir yerleşim olan Cumalıkızık Köyü, geleneksel sokakları, ahşap yığma evleri ve anıtsal yapıları ile Osmanlı İmparatorluğu’nun kırsal yaşam tarzını bugün de sürdürebilen en iyi örneğidir.
Muhteşem bir köy evinin kapısının önünde fotoğraf çektirirken üst kattaki ev sahibinin cam kenarındaki çiçeklere döktüğü su kafanıza damlayabilir. Köy kahvesinde tüm gün oturan köyün erkeklerini görebilirsiniz 🙂
Cumalıkızık Köyü klasik bir köy hayatını kompakt şekilde gösteren, rahatça gezip gözlemleyebileceğiniz bir ortam sunuyor. Bu yüzden de sık sık tarihsel film ve dizilere mekan olmaktadır. Kurtuluş Savaşı’nı anlatan Kurtuluş dizisi, Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu anlatan Kuruluş dizisi Cumalıkızık’ta çekilen dizilerden sadece ikisi.
Kızık Nedir?
Kızık’ın bir çok kelime anlamı var. Ancak bir çok ilimizde de bulunan Kızık köylerinin ismi Oğuz Türkleri‘nin Kızık boyundan gelmektedir. Oğuz Destanı ile Uygur ve Karahanlı metinlerinde de Kızık adına rastlanır.
Uygur ve Karahanlılar’dan kalan tarihi yazıtlarda ‘kızık’ sözcüğünün töreye saygılı, disiplinli ve ciddi halk anlamına geldiği yer almaktadır.
Bursa’nın Osmanlılar tarafından fethi ile Kızıkların bu yöreye yerleşmeleri aynı döneme rastlar.
Bursa Cumalıkızık Köyü Tarihi
Cumalıkızık köyünün güneyinde bulunan Bizans kalıntıları, köyün bulunduğu alanın Osmanlı İmparatorluğu dönemi öncesinde de bir yerleşim alanı olduğunu göstermiştir.
Kızık köylerinin sakinlerinin ise Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş yıllarından itibaren uç geleneği içerisinde bölgeye gelip yerleştikleri konusunda araştırıcılar hemfikirdir.
1865 tarihli bir vakfiye belgesinde; Cumalıkızık’ın Orhan Gazi Vakfı‘na bağlı olduğu belirtilmektedir. Vakfın kuruluşu ise 1339 yılına dayandırılır. Bu nedenle vakfa bağlı Kızık köylerinin bu tarihten birkaç yıl önce kurulduğunu söylemek yanlış olmaz.
Buraya Cumalıkızık denmesinin sebebi ise diğer kızık köylerinin Cuma namazı için burada toplanmış olmalarından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle köyün ismine bazı belgelerde “Camilikızık” olarak da rastlanmaktadır.
Cumalıkızık Nüfusu
Cumalıkızık köyü ile ilgili bilgilerin yer aldığı eskik kayıtlarda nüfusla ilgili bilgiler bulunmadığından köyün nüfusunu net olarak belirten ilk resmi belgeler 1844-1845 yıllarına ait temettuat defterleridir.
Köyün nüfusu yıllar içinde hareketlilik göstermiştir. 1985’ten sonraki nüfusta düşüş, özellikle tarımdan elde edilen gelirlerin azalmasından dolayı ekonomik sebeplerden olmuştur.
Genç nüfusun Bursa merkeze yerleşmesinde bir sebep de köyde yaşamamak istememeleridir. Bursa merkezde evi olmak, burada yaşamak prestij olarak görülmüştür.
Köyün Yerleşim Planı
Bursa Cumalıkızık köyü denizden 340 metre yüksekliktedir.
Köyün ilk yerleşim sahası olduğu sanılan Orta Mahalle toplayıcı merkez konumundadır ve çevresinde Eğrek, Okul, Değirmenönü, Hamam, Dere, Köyüstü mahalleleri yer almaktadır.
Orta Mahalle’de camii, okul ve kıraathane gibi mekanların bulunması sosyal olarak öne çıkmasına neden olmuş.
Köydeki yollar sadece insan ve at arabalarının geçebileceği genişlikte. Bu hem güvenlik sağlamış hem de halkı birarada tutmuş. Evler yol boyunca sıralanmakta.
Mahalle çevrelerinde önce bahçeler sonra da tarım arazileri yer almaktadır.
Cumalıkızık’taki Tarihi Mekanlar ve Gezi Yerleri
Cumalıkızık’ta rahatlıkla bir kaç saatinizi gezerek geçirebilirsiniz. Tarihi mekanlar çok iyi derecede korunmuş olup, mahallede gezerken tarihi ve köy hayatını hissedebilirsiniz.
Cumalıkızık Etnoğrafya Müzesi
Cumalıkızık Etnografya Müzesi, Cumalıkızık’ın orta bölümünde yer almaktadır. Köyün geçmişine ait eşyaların sergilendiği 2 katlı bir müzedir.
1992’de hizmete girdi. 2015’te yenilenerek tekrar ziyarete açıldı.
Müzede sergilenen eserler, halk tarafından bağışlanmıştır. Müzede, Osmanlı Devleti’nin 2. padişahı Orhan Bey’in köye verdiği bir berat bulunmaktadır. Bahçesinde at arabaları, dibek taşı, yalak, üzüm çiğneme teknesi gibi nesneler, müzenin içinde ev eşyası, mutfak eşyası, aydınlatma ve ısınma araçları, av malzemeleri, Uludağ’da bir zamanlar sürüler hâlinde yaşayan geyiklerden kalma dev geyik boynuzu, semerler sergilenir.
Cumalıkızık Cami
Caminin, üç yüz yıllık bir geçmişi bulunduğu ve köyün ilk camisinin yerine yapıldığı belirlenmiştir.
Yapı meyilli arazide yapıldığı için kuzey duvarı fevkanidir. Dikdörtgen planı, ahşap kırma çatısı, sağdan ve soldan iki kâgir merdivenle çıkılan, camekan içine alınmış beş gözlü ve yuvarlak kemerli son cemaat yeri ve yenilenmiş minaresi ile tipik ve mütevazı bir köy camisidir.
Cumalıkızık Camii’nin Cümle kapısı üzerinde yer alan ahşap saltanat güneşi figürü, Osmanlı mimarisinde 19. yy. ortalarından itibaren uygulanmaya başlamıştır.
Cumalıkızık Hamamı
Hamam, taş duvarlı, kiremit örtülü, üstlerine aydınlatma feneri konulmuş piramidal çatılı olup, soğukluk, sıcaklık ve tuğladan örülmüş yuvarlak kemerleriyle külhan bölümlerinden oluşmaktadır.
Soğukluğun ortasında küçük bir havuz, soyunma birimleri, ahşap peykeler ve ahşap mahfil bulunmaktadır.
Sıcaklığın mermer halvet korkuluğu ve kurnadaki pirinç musluk özenli bir yapının parçası olduğunu göstermektedir.
Zekiye Hatun Çeşmesi
Cumalıkızık Cami’sinin doğu cephesindeki çift merdivenin altındaki 2,10 metre genişliğinde, 1,60 metre derinliğinde ve 1,85 metre yüksekliğindeki beşik tonozlu nişin içindedir.
Zekiye Hatun Çeşmesi, beyaz mermerden yapılmış 1,10 metre genişliği, 0,53 metre yüksekliği ve 0,12 metre kalınlığındaki ayna taşının yanları plasterli, üstü silmelidir. Köşeler yarım kemerli ve bir satırlık Osmanlıca kitabesinde “Sahhibül hayrat vel hasenat Zekiye Hatun vakfıdır. Sene 1316 (1917)” yazılıdır.
Köydeki Keyifli Aktiviteler
Avlusu olan evlerin bir çoğu restoran ve kafeye olarak hizmet vermekte. Gözlemenizi yerken çayınızı yudumlayabilir, köy hayatının bir parçası gibi hissedebilirsiniz.
Kahvaltı evlerinde keyifli bir köy kahvaltısı yapabilirsiniz.
Sokaklarda satılan hediyelik eşyaların hemen hepsi farklı yerlerde üretilse de köyü hatırlatacak bir kaç ahşap eşya bulmanız mümkün.
Çocuklar macun şekerlerinden yiyip Osmanlı padişahı kostümleri ile fotoğraf çektirebilir.
Mevsimine göre en taze meyveleri (erik, kiraz, dut) satın alabilir, yandaki çeşmeden meyvelerinizi yıkayıp hemen yemeye başlayabilirsiniz. Kara dut suyu gibi doğal meyve suları da bulabilirsiniz.
Köyün en tepe noktasına çıkıp manzaranın keyfine varabilirsiniz.
Fotoğraf çekmeye doyamayacaksınız. Eski traktörlerden masmavi köy evlerine, daracık sokaklara kadar güzel fotoğraflar çekebileceğiniz bir çok nokta mevcut.
Etnoğrafya müzesinde tarihi eşyalara göz atabilir, tarihi bilgileri okuyabilirsiniz.
Haziran ayında ziyaret ediyorsanız yapılan Ahududu Festivali‘ne katılabilirsiniz.
Bana bir kaç saat yetmez, tarihi köy hayatını daha uzun hissetmek istiyorum derseniz konaklama seçenekleri mevcut.
Uluslararası Cumalıkızık Ahududu Festivali ile Tarih Sanat ile Buluşuyor
Yıllardır yapılan Ahududu Festivali, 2015’te ilk defa uluslararası düzeye ulaştı. Uluslararası Cumalıkızık Ahududu Festivali bir çok ünlü sanatçıya ev sahipliği yapmakta.
Her sene 2-3 gün süren şenliğin tarihi Bursa Yıldırım Belediyesi tarafından duyurulmakta. Sanat ve müzik hayranları için doğru zaman olurken diğer ziyaretçiler için oluşacak yoğunluğa dikkat etmelerini öneririm. Normal haftasonları bile Cumalıkızık oldukça kalabalık olabiliyor.
Bursa Cumalıkızık’ta Konaklama
Cumalıkızık’ta doğal ve tarihi mekanlarda konaklama imkanları mevcut. Tarihi köy konakları pansiyon ve butik otel olarak hizmet vermekte.
Rezervasyonlarınızı doğrudan otel ile iletişime geçip yapabiliyorsunuz.
Bulanlar Konak Pansiyon: 700 yıllık konak, restoran ve pansiyon olarak hizmet vermekte.
Mavi Boncuk Konukevi: 1998’de faaliyete geçen ev, ıhlamur, fındık, hurma, erik, kızılcık, elma ağaçlarının içinde doğayla ve nostaljik tatlarla misafirlerini ağırlıyor.
Hatçenin Yeri: Konaklamanın yanında organik köy ürünlerini online olarak satın alabilirsiniz.
Narlı Bahçe: Yöresel lezzetler, doğal ürünler sloganıyla ziyaretçilerini karşılayan Narlı Bahçe taze ve doğal ürünler ile misafirlerini karşılıyor.
Diğer Kızık Köyleri ve Tarihi Eserler
Bursa’da Cumalıkızık, Derekızık, Hamamlıkızık, Fidyekızık ve Değirmenlikızık olmak üzere beş tane Kızık köyü günümüze kadar ulaşabilmiştir.
Günümüze ulaşamayan ancak çeşitli belgelerde rastlanan Kızık köylerinin sayısı 10’u geçmektedir.
Kadı sicillerinde (Osmanlı mahkeme defteri) ve muhtelif belgelerde isimlerine rastlanan Kızık köylerinin adları ve varyantları listesi şu şekildedir:
- Derekızık / Derekızığı
- Hamamlıkızık
- Camilikızık / Cumalıkızık / Cumalukızık
- Fidyekızık / Fidye Kızığı / Fityekızık / Fethiyekızık
- Değirmenlikızık
- Bayındırkızık
- Naib Kızığı
- Hatun Kızığı
- Hacı İvaz Paşa Kızığı
- İshak Paşa Kızığı
- Ortakızık
- Baba Kızığı
- Şeyhkızık / Şeyhlerkızık / Şeyhler Kızığı / Kızıkşeyhler
- Kızık Şevket / Kızık-i Şevket
Uludağ’ın etekleri ile vadileri arasında sıkışıp kalan bu köylerin Cumalıkızık günümüze kadar en korunarak geleni olmasıyla beraber diğer Kızık köylerinde de görebileceğiniz tarihi eserler mevcut. Bu eserler hakkında bilgileri Bursa Araştırmaları Merkezi tarafından yayınlanan Bursa Rehberi’nden sağladım.
Hamamlıkızık Hamamı
Hamamlıkızık Köyü’ne adını verdiği söylenen hamamın oldukça eski olduğu öngörülmektedir. Zaman içerisinde yapılan onarımlarla mimari yapısı büyük ölçüde değişmiş olan yapının 1323 tarihli onarım kitabesi mevcuttur.
Hamamlıkızık Camii
Hamamlıkızık Köyü meydanında yer alan cami ciddi onarımlar geçirmiştir. Bugün ibadete açık olan camide, beden duvarları dışında büyük ölçüde özgünlüğünü yitirmiştir. Bölgede yer alan eski mezar taşlarının caminin yapıldığı dönemden olabileceği düşünülmektedir. 1340 tarihli onarım kitabesi mevcuttur.
Fidyekızık Konağı
Bugün Kızık Köyleri Kültür evi olarak işlendirilen konak, Fidyekızık Köyü’nde Osmanlı döneminden kalan tek sivil mimarlık örneğidir.
Fidyekızık Çeşmesi
Bugün akar durumda olan çeşmenin mevcut kitabesinde, Hacı Halil Ağa’nın hayratı olduğu ve 1252 tarihinde yapıldığı belirtilmektedir.
Değirmenlikızık Camii ve Çeşmesi
Değirmenlikızık Camii, eski köyden kalan evlerin dışında eski bir cami olarak ayaktadır. Cami yapılan onarımlar ile her ne kadar orijinalliğini yitirmiş olsa da dört beden duvarı orjinal olarak günümüze gelmiştir. Caminin önünde, Bizans lahdinde yapılmış bir de çeşmesi bulunmaktadır.
Cumalıkızık Köyü Sizi Bekliyor!
Ulaşımı kolay, keyifle bir kaç saat geçirebileceğiniz, dilerseniz konaklayabileceğiniz Bursa Cumalıkızık Köyü’ne yabancı turistler de keşfetmeden ziyaret etmenizi öneririm.
Mayıs, Haziran, Eylül ayları ziyaret için ideal zaman. Giderken fotoğraf makinanızı ve selfie çubuğunuzu yanınıza almayı unutmayın 🙂
